Recensie: The Master
29 januari 2013, 18:33 | Jeroen
The Master is een kroniek van de bijzondere relatie tussen sekteleide Lancaster Dodd en de beschadigde man Freddie Quell. De een beschouwt zichzelf als een heler, de ander is als gif voor zijn omgeving. Paul Thomas Anderson levert weer een film met een krachtige beeldtaal en een genuanceerd script. Een film die een liefhebber niet mag missen.
Een kapotte man
Freddie Quell (Joaquin Phoenix) is een kapotte man als hij ontslagen wordt uit de dienst aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Hij heeft een posttraumatische stress-stoornis, is alcoholverslaafd en geobsedeerd door seks. De reparateurs van de menselijke geest, de psychiaters, die de gebroken mensen in het leger zouden moeten herstellen, sturen hem en vele anderen weer de maatschappij in met de boodschap dat ze de herstellende kracht van de jeugd hebben en daar op moeten vertrouwen. Maar Freddie ziet er niet jong uit, eerder gebogen (misschien nog niet gebroken) en uitgeteerd, als een man van zestig die zijn hele leven zwaar werk verricht heeft. Van herstel is geen sprake: hij heeft last van woedeaanvallen en wordt bij verschillende baantjes weggejaagd.
Overal waar hij komt, brouwt hij mysterieuze drankjes van uiteenlopende vloeistoffen zoals verfverdunner. Ondanks de giftige bestanddelen worden de drankjes gretig gedronken door iedereen in zijn omgeving. De boodschap is duidelijk: Freddie is giftig en besmet die hij tegenkomt.
De sekteleider
Op een dag, als hij op de vlucht is nadat iemand accuut vergiftigd is geraakt door een van zijn drankjes, verbergt hij zich op een schip als verstekeling. Dit schip vervoert Lancaster Dodd (Philip Seymour Hoffman) en zijn sekte ‘The Cause’ en is het toneel van de trouwerij van de dochter van de sekteleider. Tot Freddies verbazing wordt hij gevraagd op het schip te blijven en opgenomen in de kring rond ‘de meester’.
De theorie achter ‘The Cause’ is een allegaartje van filosofie, natuurkunde, maar vooral psychologie. De basis is de overtuiging dat zielen voortbestaan en dat via een soort hypnose de eigen ziel in verschillende lichamelijke ‘hulzen’ bezocht kan worden. Psychologische aandoeningen worden veroorzaakt door mechanismen die aan mensen zijn opgelegd en die afgeworpen moeten worden, zo betoogt Dodd. Freddie, met al zijn beschadigingen, is daardoor het ideale proefkonijn voor Dodd. Hij onderwerpt hem dan ook al snel aan allerlei vraag-en-antwoordsessies om door te dringen tot de kern van Freddies problemen.
Het gif in de bodem
Maar er is meer tussen de twee. Dodd raakt geïnspireerd door Freddie en lijkt hem al snel nodig te hebben om zijn werk (een tweede boek) te vorderen, maar ook als vriend. De twee bouwen een nauwe, maar ongelijkwaardige band op, als de spreekwoordelijke meester en knecht. Dodd leidt en begeleidt, Freddie volgt en beschermt. Deze relatie is niet naar iders zin. Verschillende mensen in Dodds inner circle, zoals zijn vrouw Peggy (Amy Adams) waarschuwen voor Freddies gedrag en het effect dat hij op de sekteleider heeft. Met name zijn drankjes en Dodds liefde daarvoor zijn een twistpunt. Het gif van Freddie sijpelt ook hier langzaam de bodem in.
The Master is een kroniek van een bijzondere relatie tussen twee totaal verschillende mannen. De een kapot, de ander een heler; de een een vechter, de ander een prater. Maar regisseur Paul Thomas Anderson handelt niet in absolute waarheden, zo is de sekteleider in dit verhaal geen absoluut slechte man die leugens verkoopt. Dodds relatie tot de waarheid is ambiguer, meer alsof hij grotendeels gelooft wat hij zegt, het iets mooier aankleedt en een deel zelf (nog) niet begrijpt. Zou Anderson zich zo voelen wanneer hij het script voor een film schrijft? Ik kan het me voorstellen, want hij zoekt altijd de grenzen op. De vraag is wel hoe een ambigue film als deze beklijft. Omdat Anderson zich op de vlakte houdt over goed en kwaad worden de krachtige gevoelens die met deze grootheden gepaard gaan, niet aangesproken.
Een film die een liefhebber niet mag missen
Anderson is een regisseur met een duidelijke beeldtaal. Hij filmt in grootse shots en met een altijd bewegende camera. Maar ook de intieme momenten zijn in deze film uitermate indringend. Met name de scène met de vraag-en-antwoordsessie waarin Dodd voor het eerst tot Freddie door weet te dringen blijft hangen. De krachtige beeldtaal gepaard met het genuanceerde script en de goed uitgewerkte personages maken van The Master een film die een liefhebber niet mag missen.
