Recensie: Silver Linings Playbook
3 maart 2013, 18:11 | Jeroen
Een van de grote succesfilms in de Verenigde Staten eind 2012 was Silver Linings Playbook. David O. Russell bevestigde zijn status als een originele en eigenzinnige regisseur die hij had opgebouwd met films als Three Kings en The Fighter.
Bradley Cooper mocht voor het eerst zijn voeten nat maken als serieuze leading man en Jennifer Lawrence won voor haar rol op 23-jarige leeftijd haar eerste Oscar. Nu is de film, enigszins verlaat, ook in Nederland te zien.
Het einde van A Farewell to Arms bevalt Pat Solitano niet, dus vliegt het boek door het gesloten raam naar buiten en staat hij daarna uitgebreid zijn frustratie te ventileren tegen zijn in bed liggende ouders om vier uur ’s nachts. Pat (Bradley Cooper) is geen puber, zoals je misschien aan de hand van bovenstaande situatie zou verwachten, maar een volwassen man. Hij is een voormalig leraar die dezelfde dag door zijn moeder uit de psychiatrische inrichting is gehaald waar hij verbleef als onderdeel van zijn straf voor het bijna dood slaan van de man waarmee zijn vrouw vreemd ging. Pats hele leven is een worsteling geweest door stemmingswisselingen die leiden tot woede-uitbarstingen waar zelfs Hemingway verantwoordelijk voor houdt.
Fit worden en een syllabus lezen
In zijn tijd in de psychiatrische inrichting heeft hij een positieve levensvisie opgebouwd die inhoudt dat hij aan zichzelf gaat werken, zodat hij weer terug kan komen bij zijn vrouw Nikki, die een contactverbod tegen hem heeft laten instellen. Zijn ouders (Robert De Niro en Jacki Weaver) weten niet goed wat ze met Pat aan moeten nu ze hem terug in huis hebben genomen. Hij leeft een onregelmatig leven dat bestaat uit fit worden door heel veel hard te lopen en de syllabus van zijn vrouw (die ook leraar is) lezen. Ondertussen zoekt hij gezamenlijke vrienden van hem en zijn vrouw op, in de hoop dat zij haar vertellen hoe goed het met hem gaat. Daar ontmoet hij, niet toevallig, de zus van een van hen, Tiffany (Jennifer Lawrence).
Tiffany heeft haar eigen problemen. Haar man is bij een ongeluk overleden, wat haar in een depressie stortte, die uitmondde in een seksverslaving. Haar extreme seksuele gedrag leidde er weer toe dat ze haar baan verloor en dus woont ook zij weer bij haar ouders, waar ze zich voornamelijk met dansen bezighoudt. Tiffany en Pat trekken naar elkaar toe. Zij stemt er zelfs mee in om, in strijd met het contactverbod, een brief naar Nikki te brengen. In ruil daarvoor wil ze dat Pat met haar deelneemt aan een danswedstrijd.
De gekte in iedereen
Centraal in Silver Linings Playbook staan de psychiatrische problemen van Pat en Tiffany, maar regisseur David O. Russell laat er geen twijfel over bestaan dat er gekte in alle personages in deze film zit. Zo is Pats vader heel compulsief in zijn gedrag, maar rond footballwedstrijden is bijgeloof een geaccepteerde afwijking. Dat hij daarvoor zijn zoon gebruikt, wordt dan ook aangemoedigd door zijn vrouw, die het wel leuk vindt als vader en zoon iets samen doen. Maar dit leidt ook tot onverantwoord gokgedrag waarbij Pat de schuld krijgt wanneer het misgaat. De ene vorm van destructief afwijkend gedrag wordt dus wel geaccepteerd terwijl de andere gemarginaliseerd wordt.
Russell plaatst de onconventionele personages bewust in een heel conventioneel verhaal. De uitzichtloze situatie waarin Pat zich bevindt, wordt rustig neergezet. Dan wordt Tiffany geïntroduceerd om voor de nodige verandering te zorgen en zij brengt de haast onmogelijke taak aan die Pat zichzelf doet ontstijgen.
Een interessant rommeltje
Dit conventionele verhaal wordt op behoorlijk onconventionele wijze verteld. Er zijn bijvoorbeeld heel veel rommelige scènes in de film waarin alle personages door elkaar praten, elkaar napraten en er meerdere dingen tegelijk gebeuren. Deze scènes gaven mij een onbehagelijk en warrig gevoel, zoals de werkelijkheid ons ook wel eens geeft. De personages in deze film tonen ook continu een beperkt begrip van hun omgeving en het effect dat ze daarop hebben. Zo lijkt Pats vader zich compleet onbewust van de pijnlijke situatie waarin hij zijn zoon plaatst als hij hem als talisman gebruikt tijdens wedstrijden.
Ondanks deze sterke punten denk ik dat Russell zijn hand overspeelt met deze film. Hij probeert met de psychiatrische problemen van zijn personages, het conventionele verhaal en de onconventionele manier om dit te brengen drie moeilijke elementen tot een geheel te smeden. Dit lukt hem niet helemaal, met name de geloofwaardigheid en de consistentie van de personages lijden hieronder. Ergens tegen het einde van de film zijn ze zoveel kanten opgetrokken, dat ze simpelweg uit elkaar vallen in niet te verenigen delen. Met name Tiffany verliest in de loop van de film veel geloofwaardigheid, zeker als ze footballuitslagen gaat spuien.
Net gewone mensen
Silver Linings Playbook is een moedige poging om een eerlijke kijk te bieden in de levens van mensen met psychiatrische problemen. Pat en Tiffany worden niet weggezet als mensen die zichzelf te gronde richten of als slachtoffers van een situatie die buiten hun controle ligt. Ze zijn mensen die met lastige problemen worstelen en hun best doen die te ontstijgen, ondanks hun eigen onvolkomenheden; eigenlijk net gewone mensen dus. Door de complexe materie en de ambitieuze insteek die Russel gekozen heeft, komt het verhaal niet helemaal samen. Dat wil niet zeggen dat er niet hele sterke stukken in deze film zaten. Ze worden alleen iets te vaak afgewisseld door mindere stukken.
