The Quay Brothers' Universum
31 oktober 2013, 13:22 | Jeroen
Van 15 december 2013 tot en met 9 maart 2014 is in EYE een grote tentoonstelling over het bijzondere werk van de Amerikaanse gebroeders Quay te zien. Deze eeneiige tweeling bouwt aan een raadselachtig, en duister oeuvre van animatiefilms, tekeningen en muziekensceneringen. Hun films worden getoond te midden van bijzondere inspiratiebronnen zoals artefacten uit wetenschappelijke verzamelingen, rariteitenkabinetten en vroeg twintigste-eeuwse tekeningen van psychiatrische patiënten.
Het universum van de Quays is gevuld met wonderbaarlijke scenario’s over leven en dood. De films zitten vol literaire referenties, zoals Street of Crocodiles, door Terry Gilliam uitgekozen als een van de tien beste animatiefilms ooit. Als alchemisten blazen de Quays hun verzamelde curiositeiten en dode materialen nieuw leven in. De tentoonstelling presenteert het universum van de gebroeders Quay, dat naast de films bestaat uit kleine installaties en prachtige kijkdozen – dormitoria genaamd – waarin de sets zijn opgesteld waarmee de films zijn gemaakt. Deze sets zijn vaak minutieus samengesteld uit gebruikte en doorleefde voorwerpen.
De eeneiige tweeling Stephen en Timothy Quay (Philadelphia, 1947) vertrekt na de Kunstacademie in Philadelphia in 1969 naar Londen en woont in de jaren zeventig enige tijd in Nederland. De Quays leggen een grote interesse aan de dag voor met name de Midden- en Oost-Europese cultuur van de afgelopen eeuw. Zij ontdekken de kracht van surrealistische Poolse affiches uit de jaren vijftig en zestig, Poolse en Tsjechische animatiefilmers zoals Walerian Borowczyk en Jan Švankmajer, en de kunst van psychiatrische patiënten. Ook verdiepen ze zich in Midden-Europese schrijvers zoals Franz Kafka, Bruno Schulz en Robert Walser, componisten als Karlheinz Stockhausen en Leos Janácek en bijzondere collecties van negentiende- en vroeg twintigste-eeuwse verzamelaars van medische apparaten en andere rariteiten.
Al deze invloeden verwerken de gebroeders Quay vanaf 1979 in eigenzinnige animatiefilms, waarvoor zij de decors maken, de personages verzinnen, de figuren maken, de semimechanische bewegingen ontwikkelen, het licht en het camerawerk doen, de montage: kortom waarin zij alles zelf doen.Waren ze eerst nog bekend bij een kleine maar groeiende schare bewonderaars, in de loop van de jaren negentig krijgen de broers steeds meer verzoeken van bekende theater- en operaregisseurs en festivaldirecteuren.
Ze gaan samenwerkingen aan met choreografen en componisten om theater-, dans- en operaprojecten te ontwikkelen. Zo werken de Quays voor onder meer de Wiener Festwochen, het Royal Opera House in Londen, het Almeida Theatre London, het Bregenz Festival, de Tate Modern in Londen en de Nederlandse Opera.
De tentoonstelling
In 2012 wijdde het MoMA in New York een grote expositie aan het oeuvre van de Gebroeders Quay. De door EYE samengestelde tentoonstelling gaat nog een stap verder. EYE is het eerste museum in Europa dat uitgebreid aandacht besteedt aan het universum van de gebroeders Quays. Naast korte films en filmfragmenten bestaat de tentoonstelling uit tekeningen, de zogenaamde Black Drawings, prachtige sculpturale decors en overig materiaal uit de Quay-studio’s.
Op de tentoonstelling in EYE is niet alleen het werk van de gebroeders Quay zelf te zien, maar wordt ook rijkelijk geput uit door hen gebruikte inspiratiebronnen uit de film, literatuur, muziek en grafische vormgeving. Medische apparaten worden getoond naast Poolse affiches, oude Oost-Europese animatiefilms, tekeningen van Bruno Schulz en geesteszieken en objecten uit de anatomie- en pathologieverzameling van Sir Henry Wellcome uit Londen. Naast artefacten uit wetenschappelijke verzamelingen en rariteitenkabinetten zijn ook literaire documenten te zien.
EYE werkt hiervoor samen met verschillende musea en museale instellingen als The Sir Henry Wellcome Trust in Londen, de Prinzhorn Collectie in Heidelberg, het Museum of Literature in Kraków, de Robert Walser Center in Bern, de Vrolik Collectie in Amsterdam en Museum Boerhaave in Leiden. Ook wordt geput uit de rijke collectie Oost-Europese affiches van EYE en de filmcollectie.
