Recensie: Neighbouring Sounds
1 oktober 2012, 08:29 | Jeroen
De debuutfilm van Kleber Mendonça Filho balt de hele Braziliaanse samenleving samen in één middenstandswijk. Het is een spannende film, waarbij de spanning op ongebruikelijke wijze opgebouwd en vrijgelaten wordt, en een soap van kleine, triviale gebeurtenissen.
Een middenstandswijk in Recife
Neighbouring Sounds brengt alle mensen in beeld die een middenstandswijk van Recife, de op vier na grootste metropool van Brazilië, bevolken. De meeste belangrijke personages behoren tot één familie, waarvan de patriarch (Francisco) als een soort aristocraat over de wijk regeert. Hij is dan ook eigenaar van de meeste woningen in de wijk. Andere personages behoren tot de gegoede burgerij, maar ook de mensen die in de wijk werken, zoals bedienden en beveiligers, vervullen prominente rollen in deze film. Tezamen vormen zij een blauwdruk van de Braziliaanse samenleving, die samenkomt in deze ene wijk.
De film zapt van personage naar personage. Zo zien we bijvoorbeeld enkele korte scènes met Beatriz, een huisvrouw, die de verveling verdrijft met wiet, zich druk maakt over de blaffende hond van de buren en ruzie krijgt met haar zus over de grootte van tv’s. Verder figureert João, een kleinzoon van Francisco, prominent in deze film. Hem zien we een relatie aanknopen met Sofia en rondleidingen voor geïnteresseerde kopers geven in appartementen in de buurt. Het is een soap van kleine, triviale gebeurtenissen die ons voorgeschoteld wordt. Maar zo is het leven en zelfs het vermaak, zo maakt Kleber Mendonça Filho ons duidelijk door een shot waarin we aan de rechterzijde van het scherm in de eetkamer de familie van Beatriz zien eten en aan de linkerzijde een vrijwel identiek beeld zien op de TV in de woonkamer.
Spanning door geluid
Ondanks de afwezigheid van grote gebeurtenissen wordt er wel zeer gestaag spanning opgebouwd in de film. Dit gebeurt op indirecte wijze en met subtiele middelen, zoals door een shot van een auto-ongeluk dat losstaat van de rest van het verhaal. Ook zien we iemand over de daken sluipen. Maar de spanning komt voornamelijk voort uit de dreigende, verdraaide geluiden die onder deze en andere shots zijn gemonteerd. De donkere kant van de samenleving begint, naarmate de film vordert, dan ook steeds meer centraal te staan in de film. Bewakers worden ingehuurd na inbraken, waarvan wij als kijker al weten dat die waarschijnlijk door een andere kleinzoon van Francisco, Dinho, zijn gepleegd. Men zoekt het gevaar buiten de wijk, terwijl die natuurlijk van binnen komt.
In het laatste deel krijgt het verhaal een zeer verrassende wending die de kijker juist onmogelijk kan zien aankomen. Dan pas zien we waarom er tot dan toe zo veel spanning is opgebouwd. Het komt hierbij niet tot echte actie, voordat het beeld op zwart gaat. Dit zou een te grote breuk zijn met de kalme, beschouwende stijl die in de rest van de film wordt gebruikt. Het is een techniek die we de laatste tijd vaker hebben kunnen zien in films als Martha Marcy May Marlene.
Achter de façade van het alledaagse
Neighbouring Sounds is de debuutfilm van Kleber Mendonça Filho. Hij heeft de laatste jaren al enige roem vergaard met korte films, maar was vooral bekend als een van de meest prominente Braziliaanse filmcritici. Het is duidelijk dat hij niet over een nacht ijs is gegaan. Alles aan de film voelt zorgvuldig gepland aan. De regisseur vervreemt ons bewust met randzaken als geluid en de overgangen tussen scènes, terwijl in die scènes zelf heel normale dingen centraal staan. Zo probeert hij ons via de zijdeur achter de façade van het alledaagse te brengen. De beschouwende stijl van de film beviel me erg, Kleber Mendonça Filho heeft een scherp oog voor goede scènes. Bovendien vond ik het prettig dat de film zich in een middenstandswijk in plaats van in de favela’s afspeelde, zoals vaak het geval is bij Braziliaanse films.
Ik bleef wel een beetje onbevredigd achter. Twee uur duurt de film, waarvan ruim anderhalf uur gebruikt wordt om de wijk en de bewoners in beeld te brengen. Ondertussen wordt de spanning alsmaar opgebouwd. Hierop volgt een zeer ongebruikelijke wending waarvan de kijker nog geen minuut kan bekomen voor de film afgelopen is. Maar ja, zo is het leven en zo is het vermaak.
